A sfingi (o sfinge) hè una figura mitulogica appartinenti à a mitulugia greca è à a mitulugia egizziana. Hè rapprinsintata com'è un mostru incù u corpu di un lionu o di un ghjacaru è una testa umana (andrusfingi), di falcu (ieracusfingi) o di capra (criusfingi), criendu un aspettu magnificu è impunenti.
U so nomu deriveghja da u terminu in grecu anticu Σφίγξ (Sphínx; gen. Σφιγγός, Sphingós, beuticu: Φίξ (Fíx), Φικός (Fikós)), terminu chì in a cuscenza linguistica di i Grechi hè missu in rilazioni cù u verbu σφίγγω chì significheghja strangulà è dunqua cù u sensu di strangulatrici. Eppuri hè pussibuli avanzà l'ipotesi chì u terminu Σφίγξ sii un adattamentu funeticu di l'anticu egizzianu <hiero>s O42:p E23 anx n:x</hiero> šps-ˁnḫ cù u significatu di imaghjini viventi, in u quali u ieruglu chì rapprinsinta u lionu (ghjacaru) hè à spessu sustituitu da l'imaghjina di a Sfingi stessa.
A sfingi in a mitulugia egizziana hè un munimentu chì era custruitu vicinu à i piramidi di i faraona da i lavoratori egizziani com'è simbulu prutittivu, par augurà una vita sirena in l'aldilà. Hà un corpu ghjacarinu (o liuninu) è una testa umana chì, si credi, raffigurava u faraonu. A più famosa sfingi hè quidda custruita vicinu à i piramidi di i faraona Cheope, Chefren è Micerino à Giza, in a periferia di u Cairu. Strabonu riporta di avè vistu parechji sfingi in i so viaghji in Egittu.
U prima à parlà di Edipu fù Omeru, bench'è ùn sembri micca cuscenti di una leia qualunqua incù a Sfingi. U prima veru è probbiu rifirimentu à edda si pò truvà in Esiodu, chì a discrivi com'è figliola di Tifonu è Echidna è suredda di u lionu Nemeo è "ruvina di i Cadmei". Ùn pruponi micca discrizzioni fisichi è a parola ch'eddu imprudarà par numinà la hè Φίξ, sicondu u sculiasta vucabulu di u dialettu beuticu di Esiodu. Bench'è l'etimulugia di a Sfingi possi purtà à pinsà à u strangulamentu, Eschilu afferma ch'edda manghjava l'omini vivi (Σφίγγ᾽ ὠμόσιτος). Da un puntu di vista scultoriu a Sfingi hè prisenti sii in u periodu miceniu ch'è in quiddu minoicu, ma i rapprisintazioni sò sii maschili sii feminicci. Ùn hè ch'è dopu ch'è a figura feminiccia presi a subrana. À l'iniziu pudia essa alata, incù barba, micca alata, incù zampi di altri animali, da u VI seculu a.C. divintò alata è feminiccia, tantu chì Erodutu spicificheghja a maschilità di parechji sculturi di sfingi, chjamendu li ἀνδρόσφιγγες. Una coppa di u 550-540 a.C. prudutta da Glaukytes è Archikles mostra sfingi feminicci alati incù accantu u nomu ΣΦΙΧΣ (bench'è incù formi arcaichi di sigma è phi). Pseudo-Apollodoru a discrivi in modu classicu, veni à dì com'è un lionu incù voltu di donna è ali di aceddu.
'Ss'articulu pruveni in parti o in tutalità da l'articulu currispundenti di a wikipedia in talianu.